Czym jest kryzys ?

Kryzys stanowi percepcję lub doświadczanie przez daną osobę sytuacji, która przekracza indywidualne zasoby i umiejętności radzenia sobie.

Do momentu ulgi, stan ten może prowadzić do poważnych zaburzeń w sferze afektywnej, behawioralnej i poznawczej oraz stanowić zagrożenie życia lub szkodzić zdrowiu danej osoby lub innych osób (James, Gilliland, 2013 za: za James 2016)

Kryzys musi być związany z określonym wydarzeniem, subiektywnie postrzeganym jako niekorzystne, negatywną reakcją oraz obniżonym funkcjonowaniem (Kanel, 2003).

Jakie są cechy kryzysu ?

1. Kryzys ma charakter przejściowy i zostaje rozwiązany zazwyczaj w czasie ok. 5 tygodni. Może zostać rozwiązana w sposób adekwatny czyli taki, który który sprawia, że rozwijamy się psychicznie lub nieadekwatny  zwiększający prawdopodobieństwo zaburzeń psychicznych.
2. Osoby doświadczające w danej chwili kryzysu odczuwają i  sygnalizują potrzebę pomocy.
3. Kryzys zależy od indywidualnego postrzegania danej sytuacji i od jej znaczenia dla danej osoby. Z tego względu nie należy bagatelizować zgłaszanych przez ludzi trudności ponieważ to co dla jednej osoby może nie stanowić żadnej przeszkody dla drugiej może być dużym problemem.
4. Kryzys jest stanem nierównowagi wymagającym podjęcia odpowiednich decyzji, lub dokonania w zaistniałej sytuacji jakiś zmian.
5. Kryzys to wydarzenie będące zarówno szansą na rozwój jak i zagrożeniem związanym z utratą satysfakcji z życia.
6. Ludzie doświadczający kryzysu są bardziej podatni i otwarci na pomoc z zewnątrz niż osoby w stanie równowagi.
7. Kryzys przejawia się na płaszczyznach : emocjonalnej, biofizjologicznej, poznawczej i behawioralnej.

Kryzys jest często zjawiskiem złożonym trudnym do zwalczenia

Jakie wyróżniamy rodzaje kryzysów ?

Możemy wyróżnić kilka rodzajów kryzysów:

Kryzysy rozwojowe– Jest to rodzaj kryzysu wynikający z normalnych przemian mających miejsce podczas życia człowieka. Występuje w odpowiedzi na nowe zadania rozwojowe. Przykładem takiego kryzysu jest na przykład kryzys dojrzewania czy kryzys wieku średniego.

Kryzysy sytuacyjne– Jest to rodzaj kryzysu występujący jako reakcja na rzadkie nagłe wydarzenie krytyczne, którego człowiek nie jest w stanie przewidzieć ani kontrolować.

W tym kryzysie mamy do czynienia z poczuciem dużego poziomu zagrożenia. Przykładem jest reakcja na nagłą diagnozę choroby, wypadek komunikacyjny czy doświadczenie aktu przemocy (zarówno psychicznej jak i fizycznej).

Kryzysy środowiskowe– Jest to rodzaj kryzysu doświadczany przez większą liczbę osób. Wywoływany jest przez katastrofę. Może być spowodowany przez siły natury (powódź, pożar, trzęsienie ziemi), sytuację ekonomiczną ( kryzys ekonomiczny podczas którego ludzie tracą majątki) czy politycznie.

Kryzys Egzystencjalny jest momentem w którym człowiek zaczyna kwestionować podstawy swojego życia. Zastanawia się nad sensem, wartościami którymi dotychczas się w nim kierował czy celami do których dążył. Często tego typu chwilom towarzyszą objawy takie jak strach, poczucie pustki czy rozdrażnienie.  Jak gdyby tego było mało kryzys egzystencjalny może rzutować także na na sferę biofizjologiczną powodując problemy ze snem, nudności bóle głowy czy brzucha. Ludzie przechodzący przez tego typu kryzys borykają się z problemami z decyzyjnością czy koncentracją a także bardzo często zgłaszają problemy z pamięcią.  W jakim wieku jesteśmy najbardziej narażeni na tego typu kryzys ? Generalnie jest to sprawa bardzo indywidualna, jednak najczęściej występuje on w momentach życia postrzeganych jako kluczowe bądź przełomowe. Sytuacje te często wiążą się z dużą ilością stresu czy presją społeczną wynikająca z utartych schematów zachowań i postaw utrwalonych i narzucanych nam przez środowisko. Należy jednak pamiętać o tym, że nie tylko sytuacje złe czy neutralne mogą powodować kryzys. Mogą to być z całą pewnością także wydarzenia interpretowane jako dobre. Ukończenie szkoły, narodziny dziecka bądź ślub. Takie wydarzenia mogą być powodem do głębokich przemyśleń lub katalizatorem zmiany nawyków czy poglądów

Flagowym i najczęściej poruszanym w debacie publicznej kryzysem jest kryzys wieku średniego. Jest to temat bardzo często przewijający się w popkulturze. Filmy, gry, książki to tylko kilka ze źródeł z których na co dzień bombardowani jesteśmy seriami informacji mniej lub bardziej zbliżonych do prawdy. Często kryzys ten kojarzy nam się z dojrzałym ustatkowanym mężczyzną, który zaraz po ukończeniu 45 roku życia zaczyna zachowywać się inaczej niż wcześniej. Postanawia zakupić motocykl, zmienia żonę na młodszą kobietę a następnie podejmuje cały szereg niebezpiecznych czy mogących za takie uchodzić zachowań. Jaskrawość tego przypadku często stwarza sytuacje w których traktujemy to zjawisko z przymrużeniem oka ponieważ wydaje nam się ono elementem niemalże ocierającym się o fantastykę. Tymczasem kryzys ten nie jest mitem czy wytworem wyobraźni scenarzysty czy poety. Jest realnym zjawiskiem dotykającym każdego dnia wielu osób bez względu na płeć czy status majątkowy. Wynika on z refleksji oraz podsumowania następującego po dotarciu do statystycznej ,,połowy” życia.  Jest to czas rozliczeń dotychczasowych osiągnięć, planów oraz wyglądu dotychczasowego życia. Często występuje rozczarowanie i chęć ,,nadrobienia zaległości. Osoba konfrontuje swoje realne życie z marzeniami i planami które snuła w młodości. Okres ten niejednokrotnie pokrywa się ze zmianami hormonalnymi wywołanymi odpowiednio u kobiet menopauzą a u mężczyzn andropauzą. Człowiek odczuwa nagłą potrzebę zmian zarówno w stylu bycia jak i w wyglądzie zewnętrznym zwiększa się skłonność do korzystania z używek a także zainteresowanie innymi osobami.

            Niektóre symptomy kryzysu wieku średniego mogą jednak pozytywnie wpływać na funkcjonowanie danej osoby. Rozpoczęcie zdrowego trybu życia spowodowane zwiększoną potrzeba dbania o wygląd fizyczny czy zmiana pracy na bardziej satysfakcjonującą są bezsprzecznie dużymi plusami. Nie należy jednak zapominać o zagrożeniach płynących z podejmowania ryzykownych decyzji.

            Najważniejsze jest świadome podejście do problemu. Analiza potrzeb, zmian i przemyśleń występujących w tym momencie może być bardzo pomocna w akceptacji upływającego czasu. Świadomość stabilizacji finansowej, utrwalonych więzi rodzinnych czy korzyści płynących z dojrzałości mogą być predyktorem stabilnej, szczęśliwej i pełnej niezwykłych chwil drugiej połowy życia. Często samodzielne poradzenie sobie z tak ciężkim okresem wykracza poza zakres zdolności osoby która odczuwa związany z kryzysem dyskomfort. Jest to niewątpliwie okazja dzięki której z pomocą profesjonalisty jesteśmy w stanie poprawić jakość swojego życia i przezwyciężyć problem.

redagował: psycholog, mgr Kacper Mikuła